(Tiếng Anh)
Tên Odisha đề cập đến tình trạng hiện tại ở Ấn Độ. Trong các thời đại khác nhau, khu vực và các phần của khu vực được biết đến với những tên khác nhau. Ranh giới của khu vực cũng thay đổi theo thời gian.
Lịch sử loài người ở Odisha bắt đầu từ thời đại đồ đá cũ dưới, khi các công cụ của người Acheulia có niên đại vào thời kỳ này đã được phát hiện ở nhiều nơi khác nhau trong khu vực. [1] Lịch sử ban đầu của Odisha có thể được bắt nguồn từ những đề cập được tìm thấy trong các văn bản cổ như Mahabharata, Maha Govinda Sutta và một số Puranas. Vào năm 261 trước Công nguyên, Ashoka của triều đại Mauryan đã chinh phục khu vực trong cuộc Chiến tranh Kalinga đẫm máu diễn ra tại bờ sông Daya gần Bhubaneswar ngày nay. Kết quả là đổ máu và đau khổ của chiến tranh đã ảnh hưởng sâu sắc đến Ashoka. Ông trở thành một người theo chủ nghĩa hòa bình và cải đạo sang Phật giáo. Ông đã gửi các sứ giả hòa bình đến các quốc gia láng giềng khác nhau. Do đó, như một hệ quả gián tiếp, sự kiện này đã gây ra sự truyền bá Phật giáo ở Châu Á.
Khu vực này cũng được biết đến với các vương quốc khác trong khu vực Đông Ấn do quan hệ thương mại hàng hải.
Năm 1568 CN được coi là một thời điểm quan trọng trong lịch sử của khu vực. Vào năm 1568 CN, khu vực này bị chinh phục bởi quân đội của Vương quốc Hồi giáo Bengal do tướng quân Kalapahad lãnh đạo. Khu vực này bị mất bản sắc chính trị. Những người cai trị sau đây của khu vực là lãnh chúa triều cống nhiều hơn là vua thực sự. Sau năm 1751, người Marathas đã giành được quyền kiểm soát khu vực trong gần nửa thập kỷ. Năm 1803, khu vực này được chuyển giao cho đế quốc Anh. Người Anh chia vùng này thành các phần của các tỉnh khác. Năm 1936, tỉnh Odisha được hình thành trên cơ sở dân số của những người nói tiếng Odia.
(ଓଡ଼ିଆ)
ଓଡ଼ିଶା ଭାରତର ଅନ୍ୟତମ ରାଜ୍ୟ। ଏହାର ଇତିହାସ ଭାରତର ଇତିହାସ ପରି ଅନେକ ପୁରୁଣା। ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ଓ ଏହାର ପ୍ରାନ୍ତ ସବୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ନାମରେ ଜଣାଥିଲା। ଏହାର ସୀମାରେଖା ମଧ୍ୟ ଅନେକ ସମୟରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଛି।
ଓଡ଼ିଶାର ମାନବ ଇତିହାସ ପୁରାତନ ପ୍ରସ୍ଥର ଯୁଗରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବାର ପ୍ରମାଣ ମିଳେ। ଏଠାରେ ଅନେକ ସ୍ଥାନରୁ ଏହି ଯୁଗର ହାତ ହତିଆର ମିଳିଛି। ମାତ୍ର ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟ ବିଶେଷ କରି ପ୍ରାଚୀନଯୁଗ ସମୟର ଘଟଣାବଳୀ ରହସ୍ୟମୟ। କେବଳ ମହାଭାରତ, କେତେକ ପୁରାଣ ଓ ମହା ଗୋବିନ୍ଦ ସୁତ୍ତ ପ୍ରଭୁତି ଗ୍ରନ୍ଥ ମାନଙ୍କରେ ଏହାର ଉଲ୍ଲେଖ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ। ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୨୬୧ରେ ମୌର୍ଯ୍ୟ ବଂଶର ସମ୍ରାଟ ଅଶୋକ ଭୁବନେଶ୍ୱର ନିକଟସ୍ଥ ଦୟା ନଦୀ କୂଳରେ ଭୟଙ୍କର କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧରେ ସେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅପରାଯିତ ଥିବା କଳିଙ୍ଗକୁ ଦଖଲ କରିଥିଲେ। ଏହି ଯୁଦ୍ଧର ଭୟାଭୟତା ତାଙ୍କୁ ଏତେ ପରିମାଣରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା ଯେ, ସେ ଯୁଦ୍ଧ ତ୍ୟାଗ କରି ଅହିଂସାର ପଥିକ ହୋଇଥିଲେ। ଏହି ଘଟଣା ପରେ ସେ ଭାରତ ବାହାରେ ବୌଦ୍ଧଧର୍ମର ପ୍ରଚାର ପ୍ରସାର ନିମନ୍ତେ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ।
ପ୍ରାଚୀନ ଓଡ଼ିଶାର ଦକ୍ଷିଣ-ପୁର୍ବ ଏସିଆର ଦେଶ ମାନଙ୍କ ସହିତ ନୌବାଣିଜ୍ୟ ସମ୍ପର୍କ ରହିଥିଲା। ସିଂହଳର ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରନ୍ଥ ମହାବଂଶରୁ ଜଣାଯାଏ ସେଠାର ପୁରାତନ ଅଧିବାସୀ ପ୍ରାଚୀନ କଳିଙ୍ଗରୁ ଯାଇଥିଲେ।
ଦୀର୍ଘ ବର୍ଷ ଧରି ସ୍ୱାଧୀନ ରହିବାପରେ, ଖ୍ରୀ.ଅ. ୧୫୬୮ରେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ବଙ୍ଗଳାର ସେନାପତି କଳାପାହାଡ଼ଦ୍ୱାରା ଅଧିକୃତ ହୋଇଥିଲା। ଖ୍ରୀ ଅ ୧୭୫୧ରେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ମରାଠା ମାନଙ୍କ ଅଧୀନକୁ ଆସିଥିଲା। ୧୮୦୩ ମସିହାରେ ଇଂରେଜ ମାନେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳକୁ ନିଜ ଅଧୀନକୁ ନେଇଥିଲେ। ଏ ସମୟକୁ ଓଡ଼ିଶାର ସ୍ୱାଧୀନ ସତ୍ତା ସୁଧା ବି ନଥିଲା ଓ ଏହା ଅନେକ ଗୁଡ଼ିଏ ଅଂଶରେ ବିଭାଜିତ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ୧୯୩୬ ମସିହାରେ ବିଛିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳ ଗୁଡ଼ିକ ଏକତ୍ର କରାଯାଇ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ କରାଗଲା। ଭାଷାକୁ ନେଇ ଗଠିତ ଏହା ପ୍ରଥମ ରାଜ୍ୟ ଥିଲା।